Waarom zouden we zoetstoffen gebruiken?

Als je minder suiker en daarmee ook minder calorieën wilt gebruiken, dan kunnen kunstmatige zoetstoffen een oplossing bieden. Omdat ze geen koolhydraten bevatten, zorgen ze ook niet voor grote schommelingen in debloedsuikerspiegel en dat is dan weer goed voor mensen met diabetes of overgewicht. Deze zoetstoffen vind je in frisdranken, gebak, kauwgom, roomijs, snoepgoed, vruchtensap en yoghurt. Ze worden aangeduid als 'suikervrij', 'zonder toegevoegde suikers' of als 'light'. De terminologie op de verpakking staat dikwijls open voor interpretatie. Sommige producenten noemen hun zoetstoffen 'natuurlijk', zoals stevia, hoewel ze geraffineerd of bewerkt zijn.

Daarnaast kan voedsel dat natuurlijke suiker bevat, zoals hele vruchten, heel voedzaam zijn, veel vezels bevatten en een lage glycemische index (GI) hebben, waardoor de bloedsuikerspiegel slechts langzaam omhoog gaat. Dat is anders bij geraffineerde suiker, die de bloedsuikerspiegel en het insulineniveau snel doet pieken en dalen. Daardoor krijg je sneller honger en minder snel een verzadigd gevoel. Het langdurige gebruik van grote hoeveelheden geraffineerde suikers verhoogt het risico op overgewicht, ontstekingen, diabetes, hart- en vaatziekten en andere chronische ziekten.

What's in a name

Diep in de vorige eeuw bestond enkel saccharine als zoetstof. Nu komen er nog regelmatig nieuwe zoetstoffen bij. We onderscheiden 2 soorten kunstmatige zoetstoffen: de intensieve zoetstoffen en de extensieve zoetstoffen of polyolen. De intensieve zoetstoffen hebben een veel grotere zoetkracht dan suiker en leveren geen calorieën. Sucralose bijvoorbeeld is 600 keer zoeter dan suiker. Intensieve zoetstoffen worden gemaakt uit onder meer zouten (acesulfaam en cyclamaat), eiwitten (aspartaam), sinaasappelschillen (neohesperidine), suiker (sucralose) en het blad van de steviaplant (steviolglycociden). Ze veroorzaken geen tandbederf en doen de bloedsuikerspiegel over het algemeen niet stijgen. Soms wordt aan stevia een andere zoetstof of suiker toegevoegd om de bittere nasmaak te maskeren. Producten met stevia zijn daarom niet altijd suikervrij.

Polyolen zoals isomalt, lactitol, maltitol, mannitol, sorbitol, tagatose en xylitol zijn de meest gebruikte extensieve zoetstoffen. Hun zoetkracht is gelijk aan of minder dan die van suiker en ze bevatten ongeveer de helft van de calorieën van gewone suiker. Ook deze zoetstoffen doen de bloedsuikerspiegel niet stijgen en zijn lief voor de tanden. Je vindt ze vooral in snoepjes, kauwgom, chocolade en koekjes. Ze worden gemaakt door natuurlijke suikers te bewerkten tot suikeralcoholen. Zo wordt xylitol – dat vooral in tandpasta en kauwgom wordt gebruikt – uit houtsuiker van berken, stro, maïskolven of kokosnoot gemaakt. Om een praktisch gebruik mogelijk te maken worden ze veelal gemengd met koolhydraten zoals maltodextrine, isomalt, tagatose of met voedingsvezels.

Welke zijn natuurlijke zoetstoffen?

Natuurlijke zoetstoffen worden uit het sap, de bloemen, bladeren of de vruchten van planten gewonnen. Denk aan ahornsiroop, ongeraffineerde agavesiroop, palmsuiker en kokosbloemsuiker. Het blijven suikers die calorieën leveren, maar ze zijn door hun lage glycemische index beter voor mensen met diabetes en overgewicht. Ook honing is een natuurlijke zoetstof met tal van vitaminen, mineralen en spoorelementen.

De addertjes onder het gras

Elke gram suiker bevat 4 calorieën. Een klontje suikerweegt gemiddeld 5 gram en bevat dus 20 calorieën. Kunstmatige zoetstoffen hebben doorgaans geen calorieën omdat ze geen koolhydraten bevatten. Hoe het menselijk lichaam en onze hersenen op deze zoetstoffen reageren, is heel complex. Een kleine hoeveelheid zoetstoffen zorgt voor een zoete smaak, net zoals bij suiker, maar zonder de vergelijkbare calorieën. Ons lichaam reageert echter op dezelfde manier alsof we suiker zouden eten. De pancreas gaat insuline afscheiden maar die vindt geen suiker om af te breken, enkel loze eiwitverbindingen. Daarom haalt de insuline suiker uit de bloedsomloop, wat de bloedsuikerspiegel doet dalen. Het lichaam krijgt een sein dat er suikers nodig zijn en daardoor bestaat het risico dat de drang naar suikers groter wordt. En waarom gingen we suiker nu weer vervangen door zoetstoffen? Er zijn aanwijzingen dat een teveel aan zoetstoffen kan leiden tot overgewicht en diabetes. Zoals dat met vele voedingsmiddelen het geval is moet je zoetstoffen dan ook, net zoals suiker, met mate gebruiken. Meer weten over diabetes? Dan verwijzen we je graag door naar de Diabetes Liga.

Wat met aspartaam?

Aspartaam is een van de zoetstoffen die het meest onder vuur ligt. Het wordt onder meer gelinkt aan verschillende neurologische afwijkingen. Hoewel aspartaam de officiële goedkeuring kreeg van diverse nationale gezondheidsadministraties, blijven er vele vragen over de invloed die de zoetstof kan hebben op de lichamelijke en geestelijke gezondheid. Aspartaam is sowieso gevaarlijk voor mensen die lijden aan de zeldzame stofwisselingsziekte PKU. Zij missen een enzym waardoor de lever het aminozuur phenylalanine niet of onvoldoende kan verwerken. Dat kan leiden tot hersenschade. Daarom moet op producten waarin aspartaam is verwerkt, vermeld worden dat ze phenylalanine bevatten.

Bakken en koken?

Kun je taarten bakken met kunstmatige zoetstoffen? Yes, you can, maar niet met om het even welke zoetstoffen! Suiker maakt taart en gebak niet alleen zoet maar heeft ook specifieke eigenschappen zoals rijzen, kleuren, bewaren, zacht én krokant maken. Als je suiker vervangt door zoetstoffen dan zal je taart wel zoet smaken, maar is het deeg dikwijls taai en droog, heeft het geen volume en het zo geliefde goudgele kleurtje. Slechts een aantal zoetstoffen zijn geschikt om te bakken. Lees daarom altijd goed de verpakking. Een van de nieuwe zoetstoffen die gretig door patissiers wordt gebruikt is Zùsto, een glutenvrije suikervervanger op basis van oplosbare plantenvezels uit maïs en cichorei. Het bevat 75% minder calorieën dan suiker, maar heeft wel hetzelfde mondgevoel, aroma en krokante toets. Zùsto verkleurt net zoals gewone suiker en geleert sterker dan suiker.

Kojibiose: toevallig ontdekt

Nieuwe producten worden soms toevallig ontdekt. Zo merkten wetenschappers van de faculteit bio-ingenieurswetenschappen van Gent bij een onderzoek naar een enzym dat het kleine hoeveelheden kojibiose vormde. Kojibiose is een ideale vervanger van klassieke zoetstoffen zoals sucrose en fructose. Het smaakt niet alleen zoet, maar werkt ook als een probioticum, een voedingsstof die ervoor zorgt dat onze darmen gezonder zijn. De onderzoekers bekijken nu samen met de voedingsindustrie hoe de suiker kan gecommercialiseerd worden.

Zoete E-nummers

Zoetstoffen die toegelaten zijn voor gebruik in voedingsmiddelen hebben een E-nummer. Hieronder zie je de voornaamste zoetstoffen met hun zoetkracht in vergelijking met suiker:
E420 Sorbitol: 0,5 x
E421 Mannitol: 0,7 x
E953 Isomalt: 0,5 x
E965 Maltitol: 0,7-0,9 x
E966 Lactitol: 0,4 x
E951 Aspartaam: 200 x
E955 Sucralose: 600 x
E960 Steviolglycosiden: 200-300 x
E963 Tagatose: 0,5 x

Tekst: Marc Declercq

Volg Libelle Lekker op Facebook, Instagram, Pinterest, YouTube en schrijf je in op onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van alle nieuwtjes!

 Lees ook …

Suikerarm eten: dit moet je weten

10 desserten met minder suiker die nét zo lekker zijn